νοσοκομεία της Κρήτης και της Θεσσαλονίκης, προκειμένου να αξιολογηθούν πειραματικά τα πρώτα αποτελέσματα σε ασθενείς.
Πρόκειται για την εφαρμογή «Epione» (Ηπιόνη) - από το όνομα της συζύγου του Ασκληπιού, που λατρεύονταν ως αυτή που απάλυνε τον πόνο. Μέσω αυτής, εισάγεται μία νέα αντίληψη στη χρήση της τεχνολογίας για την αντιμετώπιση ενός παγκόσμιου και διαχρονικού προβλήματος, όπως είναι ο πόνος, για τον οποίο δαπανώνται τεράστια χρηματικά ποσά από κρατικούς φορείς (μόνο στις ΗΠΑ, ξοδεύονται 90 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως), καθώς αφορά εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο.
Όπως εξηγεί ο συντονιστής της επιστημονικής ομάδας, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Λεόντιος Χατζηλεοντιάδης, τα τέσσερα χαρακτηριστικά της «Ηπιόνης» είναι ότι υπάρχει, νιώθει, αλληλεπιδρά και μοιράζεται. Η εφαρμογή μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε, προκειμένου να εξαλείψει χρόνιους πόνους (π.χ. σε καρκινοπαθείς) ή οξείς (π.χ. από ατυχήματα, εγχειρήσεις κ.α.), πόνους φανταστικών μελών του σώματος (phantom limp pain), ανέκφραστους ψυχολογικούς πόνους, ακόμη και τις οδύνες του τοκετού σε έγκυες.
Πέραν της ευρείας χρήσης, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εξειδικευμένο εργαλείο για τους γιατρούς, καθώς τους δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν ολοκληρωμένα τους ασθενείς τους εξ αποστάσεως, να προσφέρουν θεραπευτικά σενάρια διαχείρισης του πόνου, να δημιουργήσουν βάση δεδομένων για τη συμπεριφορά των ασθενών τους κ.α.
Το σπουδαιότερο είναι ότι το κόστος δεν ξεπερνά σήμερα τα 400 ευρώ, καθώς εκτός από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή που θα πρέπει να διαθέτει ο χρήστης για να χειρίζεται το λογισμικό, απαιτούνται επιπλέον, μία συσκευή e-motiv, δηλαδή το «στεφάνι» που τοποθετείται στο κεφάλι και στέλνει στον υπολογιστή - μέσω τεχνολογίας blue tooth - τα εγκεφαλογραφήματα, καθώς και μία συσκευή «kintec», που χρησιμοποιείται συχνά στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τοποθετείται απέναντι από τον χρήση και χρησιμοποιεί δύο κάμερες ανίχνευσης της κίνησής του.
Η εφαρμογή μπορεί να είναι υπαρκτή στην επιφάνεια εργασίας κάθε ηλεκτρονικού υπολογιστή, και να νιώθει μέσα από την κάμερα του υπολογιστή, η οποία μεταφέρει στο λογισμικό τις εικόνες του προσώπου του χρήστη, τις αναλύει και τις συνδέει με τον πόνο και τις διαβαθμίσεις του, σε κλίμακα 1-16. Για τον ανέκφραστο πόνο, που είναι συνήθως ψυχολογικός (π.χ. κατάθλιψη) χρησιμοποιούνται βιο-σήματα, ικανά να αντιληφθούν την ψυχολογική κατάσταση. Στο μέλλον, μάλιστα, θα χρησιμοποιηθεί ως επιπλέον πληροφορία για την καλύτερη «διάγνωση» και η ομιλία.
Σε ό,τι αφορά την αλληλεπίδραση, ο κ.Χατζηλεοντιάδης εξηγεί ότι είναι εφικτή με δύο τρόπους: την βιοανάδραση και την απόσπαση προσοχής μέσω οπτικοακουστικών μηνυμάτων. Στην πρώτη περίπτωση, στέλνονται με ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο ηλεκτρικές διεγέρσεις, οι οποίες μπλοκάρουν τα σήματα πόνου και τον βοηθούν να εκκρίνει τις φυσικές ενδορφίνες, οι οποίες δημιουργούν την αίσθηση ευφορίας στον οργανισμό μας. Στην περίπτωση της απόσπασης προσοχής, η εφαρμογή προσφέρει την ψευδαίσθηση της «ηλεκτρονικής αγκαλιάς» μέσα από έναν τρισδιάστατο χώρο, ο οποίος προσαρμόζεται στις ανάγκες του καθένα. Εκεί, ο κάθε χρήστης μπορεί να τοποθετήσει φίλους, συγγενείς και αγαπημένα πρόσωπα (όπως κάνει στις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης), να δημιουργήσει εικόνες με αγαπημένα μέρη και να ακούσει την μουσική της αρεσκείας του. «Σε αυτή την περίπτωση στέλνονται τα κατάλληλα οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα, αυτά που είναι στην προτίμηση του καθένα και που θα είναι τα καταλληλότερα για να του αποσπάσουν την προσοχή» εξήγησε ο κ.Χατζηλεοντιάδης. Συγκεκριμένα, η μουσική στέλνεται με χαμηλές συχνότητες στον εγκέφαλο, ώστε να οδηγούν σε ηρεμία και χαλάρωση, ενώ μπορεί και ο ίδιος ο χρήστης να δημιουργήσει τη δική του μουσική, στιγμιαία. «Αυτό επιτυγχάνεται με κάθε κίνηση των χεριών και του σώματος, από την οποία παράγονται διαφορετικοί ήχοι, προσφέροντας αμεσότητα και χαλάρωση» υπογράμμισε.
Αντί παυσίπονων, η συμφιλίωση
Σύμφωνα με τον κ.Χατζηλεοντιάδη, η εφαρμογή «Ηπιόνη» για την διαχείριση του πόνου, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις θεραπείες σε παθήσεις, ωστόσο μπορεί να συμφιλιώσει τους ασθενείς με τις οδύνες και τους πόνους που επιφέρουν, ειδικά σε χρόνιες καταστάσεις, αποφεύγοντας έτσι την προσφυγή στα παυσίπονα. «Ο φέρων τον πόνο μπορεί να βοηθηθεί να διαχειριστεί την καθημερινότητά του, μέσα από ένα σύστημα, που δίνει τη δυνατότητα επικοινωνίας με φίλους, αλλά και με τον ίδιο τον γιατρό του» είπε.
Το σύστημα «Ηπιόνη» μπορεί να ανακουφίσει χρήστες που υποφέρουν από τον λεγόμενο πόνο του φανταστικού μέλους (του σώματος), και ο οποίος αφορά ακρωτηριασμένους, εξαιτίας πολέμων, δυστυχημάτων κ.α., αλλά και ΑμεΑ. Σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα αυτά σε ποσοστό 90-95% μπορούν να νιώσουν πόνο μεγάλης έντασης και διάρκειας, στο μέλος εκείνο του σώματός τους, το οποίο δεν υπάρχει πια, επειδή ο εγκέφαλος έχει διατηρήσει στη μνήμη την εικόνα του και μπορεί να την επαναφέρει. Η «Ηπιόνη» μπορεί να δημιουργήσει την ανάδραση του ασθενή στον πόνο, συμπληρώνοντας με τρισδιάστατη προσομοίωση το μέλος του σώματος που λείπει, σαν αυτό να υπάρχει και να λειτουργεί κανονικά. Έτσι, ο εγκέφαλος βλέπει το «εικονικό μέλος» και σταματά να νιώθει τον πόνο του, ενώ ο ασθενείς μπορεί να αντιδράσει πάνω σε αυτό, π.χ. να το κουνήσει, να το τραβήξει κ.ο.κ.
Στην επιστημονική ομάδα δημιουργίας της «Ηπιόνης» συμμετείχαν οι απόφοιτοι του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Κώστας Βρένας, Σταμάτης Γεωργούλης, Στέφανος Ελευθεριάδης και Δημήτρης Τζιώνας, οι οποίοι κατέλαβαν την πρώτη θέση σε πανελλαδικό διαγωνισμό φοιτητικής καινοτομίας, ενώ θα εκπροσωπήσουν την χώρα μας στον παγκόσμιο διαγωνισμό καινοτομίας της Microsoft Imagine Cup 2011, στην κατηγορία Software Design, που θα πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη 8-14 Ιουλίου.
